Tristana jest zespoleniem trzech elementów, które powinny występować równolegle podczas praktyki w każdej Asanie. Są to ODDECH, BANDHY oraz DRISHTI. W tym artykule opiszę UJJAYI – specyficzny dla Ashtanga Jogi sposób oddychania.
UJJAYI
Pierwsze znaczenie wywodzi się ze słowa UJJAYI. Nazwa oznacza oddech zwycięski, zwycięstwo nad śmiercią, oddech dający siłę do zwycięstwa. (UJ –życie, JAY- zwycięstwo)
Czym jest to zwycięstwo nad śmiercią? Według tekstów jogi śmierć oznacza choroby mentalne, fizyczne choroby dnia codziennego, a także ból. Tą śmiercią są zmartwienia i męczarnie, zarówno mentalne, jak i fizyczne. Codziennie umieramy, ponieważ cierpimy.
Według Tekstów Jogi Pranayama ta daje możliwość wyleczenia udręki zmysłów, umysłu, i ciała.
DŹWIĘK
Drugie określenie oddechu UJJAYI oznacza „oddech oceaniczny”, ponieważ dźwięk tej Pranayamy jest dźwiękiem oceanu, a dźwięk ten uspokaja umysł.
Trzecie, to porównanie do oddechu dziecięcego. Oddech dziecka jest bardzo delikatny i jednocześnie wydobywa subtelny dźwięk. Subtelność jego zawiera się w tym, że tylko Ty powinieneś słyszeć swoją Pranayamę, a co najwyżej najbliższe otoczenie– nie powinna go zatem słyszeć osoba na drugim końcu Shali.
Dążymy do tego, by w tej Pranayamie wydobyć ten dźwięk, gdyż oznacza on, że dziecko odpoczywa relaksując się bardzo głęboko. Praktykując w grupie, kiedy dookoła nas wibruje fala tego oddechu, od razu odczuwamy jego kojącą i tonizującą energię. Dzieje się tak dlatego, że UJJAYI pomaga aktywować parasympatyczny układ nerwowy, który odpowiada za uspokojenie ciała i umysłu. Wiąże się z tym zatem także element bezwysiłkowości UJJAYI.
ŻYWIOŁY
Dominację (zamiast balansu) jednego z żywiołów oraz szeregu emocji rozpoznajemy po dźwięku, ale także po odczuciach w ciele.
Nadmiar Ziemi i Wilgoci (zimny śluz – niedoenergetyzowana Śledziona i Nerki/ Pęcherz Moczowy) przejawia się ciężkością oddechu, odczuciem „guli w gardle”, „zalepieniem” krtani oraz jamy ustnej i dużą gęstością śliny. Dźwięk jest wówczas lekko „bulgoczący, ziemisty” – kojarzy mi się z odmianą herbaty puerh, tą specyficzną ciężkością niepełnej fermentacji.
Natomiast za dużo żywiołu Ognia (gorąca Wątroba i Serce) powoduje suchość i drapanie w gardle, które zaczyna nas dusić oraz tworzy potrzebę zwilżenia gardła podczas praktyki. Dźwięk jest bardziej świszczący, bardzo manifestujący się w suchości (suchy wiatr pustynny). Ten oddech stymuluje mocno serce, przyspieszając jego bicie. Może także prowadzić do odczuwania złości podczas praktyki, potrafi się przemieszczać i umiejscawiać na obszar obojczykowy, powodując obciążający serce i najbardziej płytki rodzaj oddechu.
Istnieje jeszcze jedno charakterystyczne połączenie tworzące „gorący śluz”, które jest jednym z najbardziej niebezpiecznych połączeń Wody, Ziemi i Ognia. Jest on syntezą dominujących elementów poprzednich dźwięków – „bulgotania, charczenia” (jak gotująca się woda w kotle uwalniająca duże ilości ciepła) oraz nieznośnego, wilgotnego, ale gęstego i gorącego jak wulkaniczna lawa dźwięku rozlewającego się rozgrzanego śluzu. Dodatkowo towarzyszy temu uczucie lekkiego podmuchu ognistego wiatru spalającego wszystko, co napotka. Ten oddech powoduje porażenie/spalenie Nadi (meridianów), napinanie ścięgien i żył do granic wytrzymałości, czasem tętniący ból w skroniach (może prowadzić do migren) oraz gromadzenie krwi w głowie, szyi czy wysoko w klatce piersiowej powodując krwistą czerwień na ciele.
Prawidłowy oddech UJJAYI powinien być jak powiew ciepłej bryzy – lekko ogrzany, wilgotny, subtelny, swobodny – wtedy wszystkie żywioły (Ogień, Woda, Ziemia, Powietrze) są zrównoważone.
RYTM, TEMPO
Rytm oddechu UJJAYI ma ogromne znaczenie. Po pierwsze wdech i wydech powinien być równy i nieprzerwany – to jest bazowy element (KALA – liczymy długość oddechu). Po drugie liczymy ilość oddechów (SANKHYABHIH). Występują tu jeszcze dwa aspekty, które pomimo utrzymania wcześniejszych parametrów mogą sprawić, że nasz oddech UJJAYI nie będzie oddechem przynoszącym zakładany efekt praktyki, ponieważ rytm będzie prowadził do zamierania/zamrażania układu nerwowego i zawartych w nim wzorców, albo do nadmiernego spalania czyli utraty sił witalnych i siłowania ze wzorcami, a więc w rezultacie ich wzmacnianiem. Dla Nauczyciela, a przede wszystkim Ucznia bardzo istotne jest wyłapanie tych zapisów, gdyż praktyka w tych wzorcach, energetyzująca je i dokarmiająca, będzie działać jak źle użyty nóż, który zamiast kroić chleb i nas dokarmiać, będzie nas ranić lub długoterminowo zabijać.
Według Nauczycieli Jogi jest to jedyna Pranayama, którą możemy robić w każdym momencie podczas dnia, w każdej pozycji oraz w każdym miejscu. Ja osobiście stosuję ją praktycznie podczas każdej czynności – moje ciało samo wybrało ją przed laty, jako najbardziej ekonomiczną i energetyzującą.
Oddech UJJAYI daje zatem wolność, także z tego powodu, że możesz go robić wszędzie.
Techniczne i charakterystyczne aspekty tej Pranayamy, to przede wszystkim oddychanie przez gardło, powietrze ociera krtań i dotyka strun głosowych wydobywając ten specyficzny dźwięk. Usta powinny być zamknięte, zęby są oddzielnie, język pośrodku zawieszony lub skierowany ku dołowi – nie dotyka podniebienia. Wykonując w ten sposób wdech i wydech z zamkniętymi ustami, aktywujemy fale mózgowe Alfa, odpowiedzialne za głęboki relaks przy jednoczesnym zachowaniu uważności, świadomości i logiki. Drugi wariant, z otwartymi ustami przy wydechu aktywuje fale Theta – pojawiające się podczas transu, hipnozy, intensywnych emocji oraz płytkiego snu. Tym falom towarzyszy odejście od logicznego myślenia.
W tej Pranayamie używany jest pełen oddech jogiczny (3 stopniowy) aktywujący przestrzeń brzuszną, piersiową i obojczykową. Wysokość na gardle dotyku powietrza także ma znaczenie i wpływa na jakość Pranayamy i jej dźwięk. Tu także możemy wyodrębnić trzy poziomy: góra krtani (na tym poziomie jako pierwszym w odczuwaniu pojawia się UJJAYI), środek krtani i dół – do którego docelowo chcemy sprowadzić ten oddech. Osadzamy go jak najniżej na poziomach tej płaszczyzny, jaką stanowi krtań.
Narządy wewnętrzne są nie tylko przyciągane do kręgosłupa, ale także zasysane oraz podciągane do góry, co pozwala na zaczerpnięcie większej ilości tlenu dostarczanego następnie do całego ciała. UJJAYI odżywia zatem także komórki ciała. Determinantem tego działania są BANDHY (o których napiszę w następnym punkcie), których znów są trzy rodzaje.
Istotnym elementem tej Pranayamy jest utrzymywanie równych długości wdechu i wydechu oraz nie robienie między nimi żadnych przerw. Oddech powinien płynąć swobodnie, bez dochodzenia do granic wdechu czy wydechu, bez siłowania. UJJAYI płynnie i miękko zmienia kierunek. Jogasutry opisują, że oddech powinien być subtelny (SUKSHMA) oraz długi, powolny (DIRGHA). Zaś zgodnie ze starożytnym tekstem: „Niezliczone Stworzenia noszą Yin na plecach i obejmują Yang na piersiach” wdech wznosi się przodem ciała, unosi przód, wznosi nas od Ziemi, wydech spływa po plecach, rozluźnia i sprowadza energię do Ziemi. W związku z tym najmocniejsza aktywacja Mula Bandhy jest pod koniec wydechu i jednocześnie na początku wdechu, co bardzo odczuwalne jest podczas asany Adho Mukha Svanasany (psa z głową w dół).
Po opanowaniu swobodnego, równego rytmu i innych jakości tego oddechu można zacząć praktykę UJJAYI z Khumbaką „po trójkącie równobocznym” i potem „po kwadracie”. Pranayama „po trójkącie równobocznym” to UJJAYI z zatrzymaniem oddechu po wdechu, ale na tą samą długość, co wdech i następnie wydech. Jest to pierwsza praktyka, najbardziej podstawowa z zatrzymywaniem oddechu. Pranayama „po kwadracie” to zatrzymanie oddechu zarówno po wdechu i potem po wydechu. Zarówno trójkąt równoboczny, jak i kwadrat mają te same długości boków, oznacza to równe trzymanie tempa, rytmu oddechu i nie chodzi tu o „odczuwanie” tej długości jako równej, ale o konkretnie założone z góry liczenie trwania we wdechu, zatrzymaniu czy wydechu.
LECZNICZE ASPEKTY
Osoby, którym zaleca się wykonywać tą Pranayamę w celach leczniczych, to osoby z dolegliwościami, takimi, jak: wysokie ciśnienie krwi, choroby płuc, astma oraz choroby serca. Wówczas należy zwrócić uwagę, by nie zatrzymywać oddechu, czyli nie robić Khumbak pomiędzy wdechem, a wydechem oraz wydechem i wdechem. UJJAYI oczyszcza gardło, struny głosowe (bardzo często zmienia się wtedy barwa głosu, obniża się tembr głosu jak i staje się bardziej dźwięczny) oraz pomaga przy chorobach tarczycy.
Czas praktyki UJJAYI powinien trwać przynajmniej 3 minuty, a najlepiej 10-15 minut.
Pozostałe korzyści oddechu UJJAYI:
- relaksuje ciało
- wycisza umysł przed każdą praktyką, czy to koncentracji czy medytacji
- pomaga przy niepokoju, depresji
- odżywia, przywraca energię
- pomaga w spaniu, przywraca dobry sen, pomaga przy chrapaniu
- zwiększa pojemność płuc i siłę płuc,
- dotlenia mózg, w rezultacie czego mózg lepiej pracuje,
- tlen dociera do obydwu półkul mózgowych, balansując je
- zwiększa ciepłotę ciała, rozgrzewa krew, cyrkulacja zachodzi w całym ciele, przez co pomaga je oczyścić
- buduje pewność siebie, siłę mentalną
- leczy wszelkie choroby ciała w obrębie gardła, krtani